Λόγος Μίσους δυνάστης μέγας εστίν..

«Λόγος δυνάστης μέγας εστίν..» γράφει ο Γοργίας ο Λεοντίνος, ένας από τους πρώτους Σοφιστές, στο «Ελένης Εγκώμιον», ένα ρητορικό κείμενο, με το οποίο αναλαμβάνει να υπερασπιστεί την ωραία Ελένη, που ακολούθησε τον Πάρη.

Ως παράγοντες της απόφασης της κατηγορούμενης αναφέρει τους θεούς, την τύχη, τον έρωτα, τη βία και τον πειστικό λόγο. Ο ρήτορας υποστηρίζει ότι ο λόγος δυναστεύει τους πάντες και τα πάντα και προκαλεί συναισθήματα όπως φόβο, λύπη, χαρά, μίσος, φθόνο, αποστροφή, πόνο και πολλά ακόμη.

Με αφορμή τα παραπάνω επιχείρησα να προσεγγίσω και να συγκρίνω το λόγο μίσους που εκφέρεται στο σύγχρονο επικοινωνιακό πεδίο με την πρακτική της ρητορικής τέχνης που ασκούσαν οι αρχαίοι Αθηναίοι της κλασικής περιόδου στο κοινωνικό, πολιτικό και δικαστικό πεδίο. Ασφαλώς πρόκειται για περίπλοκο ζήτημα. Διαφαίνεται, όμως, ότι ο σύγχρονος λόγος μίσους ομοιάζει σε τακτικές, περιεχόμενο, κίνητρα και αποδέκτες με τις πρακτικές των αρχαίων ρητόρων.

Η τέχνη της ρητορικής γεννήθηκε στη Σικελία και γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση στην αρχαία Αθήνα του 5^ου και του 4^ου αιώνα π.Χ. μέσα από διάφορες πολιτικές και ιστορικές συνθήκες για τις ελληνικές πόλεις-κράτη. Έκτοτε η ρητορική αποτέλεσε θεμέλιο λίθο της επιμόρφωσης των νέων σε ολόκληρη την εκπολιτισμένη λεκάνη της Μεσογείου.

Ο όρος ρητορική σημαίνει τέχνη του λόγου, δηλαδή η τεχνική της σύνθεσης λόγων, που έχουν τη δύναμη να πείσουν το κοινό. Η ρητορική αναφέρεται στην τέχνη, δηλαδή στο σύνολο των κανόνων που διέπουν τη σύνθεση του λόγου ενώ ο όρος ρητορεία δηλώνει την εφαρμογή της τέχνης, τους λόγους που εκπροσωπούν και τους ίδιους τους ρήτορες. Ο Γοργίας ο Λεοντίνος ήρθε στην αρχαία Αθήνα το 427 π.Χ. και υπήρξε ρήτορας και δάσκαλος ρητορικής σε μαθητές επιφανείς Αθηναίους. Έγινε εισηγητής της ρητορικής τέχνης και πειθούς και κατέληξε ότι η δύναμη του λόγου δε γνωρίζει φραγμούς. Οποιοσδήποτε μπορεί να πετύχει τα πάντα με το λόγο. Παρόλα αυτά αναγνωρίζει ότι η βία είναι ένα απαράδεκτο μέσο χειραγώγησης του κοινού. Σκοπός του ρήτορα είναι η δημαγωγία, ο επηρεασμός του κοινού προς όφελος του. Η ρητορική ως «πειθούς δημιουργός», δηλαδή ως τεχνική έχει στόχο να πείσει, δεν ενδιαφέρεται να διδάξει τα αληθινά και δίκαια αλλά να εκθέσει τα αληθοφανή, εκείνα που συμφέρουν το ρήτορα.

Διαβάστε τη συνέχεια στην επίσημη ιστοσελίδα του SOPHISM: https://sophism.media.uoa.gr/gr/portal/149/