Δηλαδή θα φοβάται μια γυναίκα να ζητήσει το αυτονόητο; Να γίνει αυστηρότερος ο νόμος!

Κάπως έτσι άρχισε μια εποικοδομητική συζήτηση περί δικαιωμάτων των γυναικών, επιθέσεων και γυναικοκτονιών με την κα Ελενίτσα, ετών 74, απόφοιτη δημοτικού σχολείου Νικαίας, ερωτευμένη και πιστή με έναν άντρα συνεπή παλαιάς κοπής για 55 χρόνια και ταυτόχρονα επαναστάτρια και χειραφετημένη. Να με πάρεις μαζί σου να τους τα πω ένα χεράκι! Ορίστε μας! Θα μας σκοτώνουν τα παιδιά μας και εμείς θα καθόμαστε και θα παρακολουθούμε τηλεόραση! Την άφησα να τα πει να ηρεμήσει και ταυτόχρονα σκεφτόμουν..

Παρακολουθώντας την επικαιρότητα, απογοητευμένη και αηδιασμένη, αναρωτήθηκα μέχρι πότε θα χάνονται άδικα ανθρώπινες ζωές, επειδή είναι γυναίκες και επειδή ορισμένοι άντρες νομίζουν πως είναι τα κτήματά τους.  Η 56χρονη Γεωργία από το Ρέθυμνο, η 41χρονη Ελεονώρα από τη Ζάκυνθο, η 17χρονη Νικολέτα από το Περιστέρι, δύο ανώνυμες γυναίκες που δολοφονήθηκαν από τους γιούς τους, ίσως και άλλες γυναίκες που δε γνωρίζουμε, δεν υπάρχουν πια ανάμεσά μας. Διάβαζα για την 26χρονη απο το Βόλο που δέχθηκε επίθεση με κατσαβίδι από το σύντροφό της, μπροστά στα μάτια του 5χρονου παιδιού της, γιατί τόλμησε να ζητήσει χρήματα για να μαγειρέψει! 

Διάβαζα για τη 17χρονη Νικολέτα, πως η μητέρα της μοιραζόταν το ενοίκιο με τον 22χρονο Πακιστανό, και πως το έγκλημα συνέβη κατόπιν ενός καβγά, που περιλάμβανε ζήλια και θρησκευτικές διαφορές. Αρχικά αναρωτήθηκα για ποιο λόγο να μοιράζεται μια μάνα το ενοίκιο με το σύντροφο του ανηλίκου παιδιού της και τι θα έκανε η δική μου μάνα, εαν δεν υπήρχε ευχέρεια χρημάτων στο σπίτι. Έπειτα αναρωτήθηκα γιατί καταδέχθηκε ο πατέρας να πληρώνει ο σύντροφος μέρος του ενοικίου. Θα καταδεχόταν ο δικός μου ο πατέρας οποιονδήποτε σύντροφο, να πληρώνει το μισό ενοίκιο; Ασφαλώς γνωρίζω την απάντηση και στην θεωρία και στην πράξη από 15 ετών. 

Κατόπιν αναρωτήθηκα πως μπορεί ένα 17χρονο παιδί, με μια ευάλωτη ψυχοσύνθεση αφού είχε κακοποιηθεί στην παιδική του ηλικία, να διαχειριστεί τέτοια σοβαρά ζητήματα της ζωής. Δηλαδή να διαχειριστεί έναν σύντροφο μέσα στην οικεία της, που σημαίνει ότι αυτός είχε ενεργό ρόλο στη ζωή της, που ήταν αλλόθρησκος, που σημαίνει ότι υπήρχαν διαφορές πεποιθήσεων και κουλτούρας, που ήξερε ότι αυτός συμμετέχει οικονομικά στη διαβίωσή της οικογένειά της, που αυτό σημαίνει ότι ψυχολογικά και πρακτικά αισθανόταν σε μειονεκτική θέση, πιθανόν να αισθανόταν πως αυτός είχε ένα είδος εξουσίας στη ζωή τους, που αυτός την πίεζε να τον παντρευτεί για να παραμείνει στην Ελλάδα και της ασκούσε ζήλια και κακοποίηση στη συντροφική τους ζωή. Είναι μόλις ένα κορίτσι 17 ετών, κακοποιημένο, κατατρεγμένο απο τη σκληρότητα των ανθρώπων, θέλει να ζήσει, να γιατρέψει τις πληγές της, να γνωρίσει το σώμα και τη σεξουαλικότητά της, να αισθανθεί τον έρωτα, να πραγματοποιήσει τα όνειρά της. Είναι ένα απροστάτευτο πουλάκι που χρειάζεται αγάπη και μια υγιή φωλιά για να μεγαλώσει. Ενισχύω την άποψη μου περί δυναμικής αυτάρκειας της γυναίκας. 

Πριν από κάθε γυναικοκτονία, έχει προηγηθεί κάθε άλλη μορφή βίας. Και αυτό πρέπει να γίνει ξεκάθαρο και ορατό στα μάτια κάθε γυναίκας. Η γυναίκα θα πρέπει απο τα πρώτα στάδια της γνωριμίας και της σχέσης,  πριν δείξει εμπιστοσύνη, να εντοπίσει ορισμένα σημάδια.  Ένα σημάδι είναι τα αστειάκια ή τα σχόλια απαξίωσης και υποτίμησης ακόμα και από το στάδιο του φλέρτ. Ο άντρας που υποτιμάει, απαξιώνει και προσβάλλει τη γυναίκα απο το στάδιο της διεκδίκησης, όταν θα περάσει στο στάδιο της σχέσης, έχει μεγάλες πιθανότητες να ασκήσει λεκτική βία, ψυχολογικό και συναισθηματικό χειρισμό, σεξουαλική βία, οικονομικό έλεγχο και σωματική κακοποίηση μέχρι και το στάδιο της δολοφονίας. 

Η βία έχει στάδια, οι μορφές της συνυπάρχουν και η έντασή της συνεχώς αυξάνεται μέχρι και τη γυναικοκτονία. Η γυναίκα αναγκάζεται όλο και περισσότερο να παλεύει για τα θεμελιώδη δικαιώματά της και τα αυτονόητα, τα οποία ο κακοποιητής εντέχνως διαστρεβλώνει, καθώς αυτό είναι μια από τις βασικές τακτικές δημιουργίας σύγχυσης της πραγματικότητας στο θύμα του, με απώτερο σκοπό το χειρισμό του.          

Η υπερβολική παράλογη ζήλια και ο έλεγχος είναι σημάδια πως η γυναίκα ζει ήδη σε κακοποιητική σχέση. Όταν είσαι ερωτευμένος και αγαπάς επιθυμείς αποκλειστικότητα σε όλα τα επίπεδα. Αυτό είναι υγιές. Ποιος υγιής επιθυμεί να μοιράζεται τον ερωτικό του πόθο;  Όμως άλλη συνθήκη είναι μια ανησυχία του συντρόφου, που εκφράζεται με διάλογο και πολιτισμό και άλλη συνθήκη είναι οι συνεχείς καβγάδες με υπόβαθρο την ανασφάλεια. Είναι εξαντλητικό να πρέπει καθημερινά η γυναίκα να αποδεικνύει το αυτονόητο, δηλαδή πως βρίσκεται σε μια σχέση ή σε ένα γάμο και δεν επιθυμεί άλλον άντρα! Είναι εξαντλητικό να πρέπει να αλλάξει ντύσιμο, να σβήσει το χαμόγελό της, να περιορίσει τις οικογενειακές και κοινωνικές της επαφές, να μη σπουδάσει, να μη δουλέψει και κάθε ημέρα απο το πρωί έως το βράδυ, και το βράδυ,  να αποδεικνύει την ακεραιότητά της. Μήπως τελικά πρέπει ο άντρας να αποδείξει την ακεραιότητά του, γιατί συναντάται συχνά στην αγορά το μοντέλο και ζηλιάρης και άπιστος. ΣΤΟΠ.  Αυτό είναι αρρωστημένο και χρειάζεται γιατρό. ΣΤΟΠ. Οι υγιείς ερωτικές σχέσεις προϋποθέτουν αποδοχή και εμπιστοσύνη και από τις δύο πλευρές. 

Ένα άλλο σημάδι είναι η συμπεριφορά του άντρα κατά την ερωτική συνεύρεση. Θα ενδιαφερθεί και για τη δική της ικανοποίηση ή θα κοιτάξει μόνο τη δική του;  Θα της δώσει χρόνο μέχρι εκείνη να νιώσει άνετα ή θα πιέσει για άμεση συνεύρεση; Τι θα κάνει εαν η σύντροφος πει όχι σε κάποια δική του επιθυμία; Θα επιδιώξει την κοινή ευχαρίστηση; Αυτονόητη δεν είναι η κοινή ικανοποίηση ή και για αυτό ακόμα η γυναίκα πρέπει να αισθάνεται άβολα; Υπάρχουν και ορισμένοι που δεν θέλουν η σύντροφό τους να γνωρίζει το σώμα και τη σεξουαλικότητά της, γιατί τότε θα έχει και εκείνη απαιτήσεις και ούτε καν να υπήρξε προηγούμενος σύντροφος στη ζωή της, ώστε να παραμένει αμαθής και υποχείριό στην ερωτική συνεύρεση. 

Το ίδιο σημάδι ισχύει και για την μόρφωση της. Αυτονόητη και υποχρεωτική η εκπαίδευση! Όμως εαν μια γυναίκα εκπαιδευτεί και μορφωθεί, τότε αυξάνονται κατά πολύ οι πιθανότητες κριτικής σκέψης και αξιολόγησης της συνθήκης που βιώνει, και οικονομικής ανεξαρτησίας και αυτονομίας. Αυτό το μοντέλο γυναίκας είναι δυσκολότερο να χειραγωγηθεί και να παραμείνει σε βίαιη σχέση. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι εαν τελικά ο άντρας έχει συμφέρον να χειραγωγήσει τη σύντροφό του ή έχει συμφέρον με υγιή συμπεριφορά, να την κάνει να τον λατρέψει και να μην βλέπει άλλον άντρα μπροστά της. 

Προσοχή χρειάζεται και το θέμα του συντροφικού ανταγωνισμού. Πολλοί άντρες, αισθάνονται μειονεκτικά, όταν η σύντροφος πετυχαίνει επαγγελματικά ή φέρνει μεγαλύτερο εισόδημα στον κοινό λογαριασμό και αντί να γίνουν υποστηρικτικοί για το κοινό συμφέρον, γίνονται ανταγωνιστικοί και εχθρικοί, βάζοντας εμπόδια στην ανέλιξή της. Κάποιοι απαξιώνουν συστηματικά τα επιτεύγματα της συντρόφου τους, με αποτέλεσμα να επέλθει αποξένωση. 

Ένα ακόμη σοβαρό θέμα είναι η παιδική ηλικία του συντρόφου. Εαν δηλαδή μεγάλωσε σε ένα υγιές περιβάλλον ή έζησε σε κακοποιητικά περιβάλλοντα, παρακολουθώντας τον πατέρα του να ασκεί κακοποίηση στη μητέρα του ή δεχόταν ο ίδιος κακοποίηση ως παιδί. Αυτός ο παράγοντας αυξάνει τις πιθανότητες να επαναλάβει στη σύντροφό και τα παιδιά του, ό,τι έζησε στην παιδική του ηλικία. Επίσης προσοχή θέλει το οικογενειακό περιβάλλον του άντρα, και οι συμπεριφορές προς τη σύντροφο. Πολλά παραδείγματα αντρών που ασκούν κάθε μορφή κακοποίησης στη σύντροφό τους, για να αποδείξουν στους γονείς ή στα αδέλφια τους, πως αυτοί έχουν την εξουσία και τον έλεγχο της γυναίκας και της οικογένειά τους. 

Επιπλέον τα χρήματα, η διαχείρισή τους και η εργασία της γυναίκας είναι σημάδια οικονομικής και συντροφικής βίας. Η 26χρονη που δέχθηκε επίθεση με κατσαβίδι, ζήτησε το αυτονόητο. Λίγα χρήματα για να μαγειρέψει! Εαν όμως είχε στην τσέπη της χρήματα, δεν θα είχε ανάγκη να παρακαλάει για το αυτονόητο. Διαβάζω πως απο καιρό ήθελε να καταθέσει ασφαλιστικά μέτρα αλλά δεν είχε χρήματα, γιατί δεν εργαζόταν. Με αφορμή την επαιτεία του αυτονόητου αναρωτήθηκα πόσοι άντρες κρατούν χρήματα για προσωπικές απολαύσεις, όπως τσιγάρα, ποτά, ερωμένες και παράλληλα αποτρέπουν τη σύντροφό τους απο την εργασία και δεν δίνουν το αυτονόητο για τις βασικές ανάγκες διαβίωσης. Ορισμένοι άλλοι θέλουν η σύντροφός τους να εργάζεται, αλλά στο τέλος του μήνα, της παίρνουν όλα τα χρήματα, δίνοντας ένα χαρτζιλίκι.

Σε όλες τις περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι πως μια γυναίκα χωρίς δικά της χρήματα, παραμένει υποχείριο ενός κακοποιητικού συντρόφου. Εγκλωβισμένη στον κύκλο βίας, αναπτύσσει αισθήματα φόβου, χαμηλής αυτοεκτίμησης και πως χωρίς αυτόν δεν έχει τη δύναμη να σταθεί μόνη της στη ζωή. Ενώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο!  Άλλη συνθήκη είναι ένα ζευγάρι με πολιτισμένο διάλογο να βάζει προτεραιότητες για το λιγοστό εισόδημά του και άλλη συνθήκη είναι ο άντρας να κρατάει όλα τα χρήματα ασκώντας εξουσία και έλεγχο. Άλλη συνθήκη είναι σε αγαπώ και συνάπτουμε σχέση ή γάμο και άλλη συνθήκη είναι για να σε αγαπώ απαιτώ προίκα ένα ακίνητο  και παράλληλα ασκώ εξουσία να μη βρεις πουθενά εργασία και αποκτήσεις οικονομική αυτονομία, και ξεφύγεις απο την κακοποίηση που σου ασκώ. Ενημερωτικά για όσους κοιτούν ακόμα τη γυναίκα ως αντικείμενο εμπορικής συναλλαγής, ο θεσμός της προίκας καταργήθηκε με νόμο του Ελληνικού Κράτους το 1983.

Είναι πολλά τα σημάδια της βίας πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος μιας συντροφικής ή συζυγικής σχέσης και οφείλουμε για δικής μας προστασία να τα εντοπίζουμε έγκαιρα. Ο πόνος, ψυχικός και σωματικός, δεν είναι αγάπη.  

 Ένα θεμελιώδες ζήτημα στη διάσωση της ζωής μιας γυναίκας και του παιδιού της, είναι το άμεσο περιβάλλον όπως συγγενείς, φίλοι, συνεργάτες, ακόμα και ο προσωπικός της γιατρός, ψυχολόγος ή και πνευματικός, εαν υπάρχει στη ζωή της. Οι τρίτοι δεν θα πρέπει να φορτώνουν ενοχές και να ασκούν κρητική στην ήδη κακοποιημένη γυναίκα. Η γυναίκα αυτή είναι ήδη φορτωμένη με άδικες ενοχές, γιατί αυτό είναι μια ακόμη απο τις βασικές τακτικές του κακοποιητή, καθώς με αυτόν τον τρόπο σπάει τη δύναμή της και την κρατάει δέσμια της κακοποιητικής σχέσης. 

Όσοι επιθυμούν να βοηθήσουν θα πρέπει να θυμούνται ότι δε φταίει εκείνη για αυτό που της συμβαίνει και κανένας δεν είναι άξιος ή άξια να κάνει κριτική, του τι συμβαίνει στη σχέση ή στο σπίτι της, όταν κλείνουν οι πόρτες και πέφτουν οι μάσκες τον ευυπόληπτων κυρίων. Και επίσης υπάρχει και η λαϊκή παροιμία εκεί που είσαι ήμουνα και εδώ που είμαι έρθεις. Και εαν δε έρθεις εσύ, θα έρθει η κόρη, η εγγονή, η ανιψιά σου και τότε θα θυμηθείς μια γυναίκα που υπέφερε άδικα εξαιτίας της πατριαρχίας και φώναζε βοήθεια και εσύ δεν έδινες ενώ μπορούσες.  Εαν κάποιος θέλει πραγματικά να βοηθήσει θα πρέπει να παραμένει σταθερός και ανιδιοτελής και να εκπέμπει ηρεμία, θαλπωρή και εμπιστοσύνη. Γιαυτό το θέμα έχω πολλά να γράψω στη στήλη μου WomanPower. 

Ένας ακόμη παράγοντας στη διάσωση της ζωής μιας γυναίκας, θύματος συντροφικής βίας, είναι η ίδια να αποστασιοποιηθεί συναισθηματικά απο το σύντροφο που την κακοποιεί. Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο. Όμως μπορεί να επιτευχθεί με δική της ισχυρή θέληση και δύναμη ή και σε συνεργασία με ειδικό ψυχολόγο ή και πνευματικό, εαν έχει. Το πρώτο και καθοριστικό βήμα είναι η ίδια η γυναίκα να παραδεχτεί στον εαυτό της, ότι ζει μέσα σε μια κακοποιητική σχέση και ότι αυτό δεν είναι υγιές. Έρευνες έχουν δείξει ότι ένας σημαντικός παράγοντας ενεργοποίησης μιας γυναίκας, για να απομακρυνθεί απο τη βίαιη συντροφική σχέση είναι ο θυμός.  Εαν η γυναίκα θυμώσει με αυτό που της συμβαίνει, τότε θα καταστρώσει το προσωπικό της πλάνο διαφυγής. 

No matter what αυτή θα σπάσει τις αλυσίδες και θα ελευθερωθεί.  

Η επάνοδος στη φυσιολογική ζωή δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η γυναίκα αντιμετωπίζει αντικειμενικές δυσκολίες όπως απαρχαιωμένες αντιλήψεις, έλλειψη οικονομικών πόρων, εκμετάλλευση απο τρίτους, σεξισμό, διακρίσεις και πολλές ακόμη κοινωνικές βαρβαρότητες. Μια γυναίκα θύμα συντροφικής βίας, εκτός των άλλων, χάνει και την εμπιστοσύνη της στους ανθρώπους. Και αυτό είναι μια ακόμη αντικειμενική δυσκολία, που καλείται να λύσει πρωτίστως η ίδια με τον εαυτό της. Χρειάζεται και η συμβολή της επιστήμης, αλλά πολλές φορές δεν υπάρχουν πόροι. Χρειάζεται και η συμβολή της θρησκείας αλλά πολλές φορές απαιτείται ανανέωση αντιλήψεων. Χρειάζονται και άνθρωποι με καλή ψυχή, αλλά σε μια αφιλόξενη κοινωνία, οι καλόψυχοι σπανίζουν και τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Και αυτό ισχύει και για τα δύο φύλα.

Ο δρόμος προς την ειρήνη, ψυχική και σωματική, είναι κατά βάση μοναχικός.. Αυτό είναι σκληρό για μια γυναίκα αλλά παραμένει μια πραγματικότητα. Μέσα σε αυτή τη μοναχική διαδρομή προς την ειρήνη, συναντώνται και ορισμένοι άνθρωποι, γνωστοί ή άγνωστοι,  ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας, με διεισδυτική ματιά, πνευματικότητα και επίπεδο, που μπορούν να καταλάβουν τον ψυχισμό μιας γυναίκας, που πέρασε δια πυρός και σιδήρου, για να πάρει πίσω το χαμόγελο και την υγεία της. 

Αισιοδοξούμε, αγωνιζόμαστε και προχωράμε κοιτώντας ειρηνικά τοπία.. Καλό Δεκαπενταύγουστο. 

© Αγγελική Γ. Πιτσόλη

Γυναίκα, Αριστούχος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστήμονας Επικοινωνίας, Ιδιωτικής Ασφάλισης και Πολιτισμού

10 Αυγούστου 2022