Με αφορμή τον ένα χρόνο απουσίας του Έλληνα Οικουμενικού Μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη.

Έχω ξαναγράψει στη στήλη μου WomanPower πως η ποίηση είναι ένα πνευματικό καταφύγιο για κάθε άνθρωπο, που έχει ανάγκη να απαλύνει έναν πόνο, να ξεριζώσει αγκάθια της ψυχής του, να αισθανθεί ανακούφιση και ηρεμία και να ανοίξει νέους πνευματικούς δρόμους.

Η ανάγνωση λυτρώνει από τις αγχώδεις διαταραχές και τη θλίψη. Το ίδιο ισχύει και για τις σπουδές. Το ίδιο και για τη μουσική. Ο συνδυασμός αυτός μεγιστοποιεί τα οφέλη στον άνθρωπο και επιφέρει ειρήνη, σωματική και ψυχική. Τα ίδια οφέλη ισχύουν και όταν ο άνθρωπος διατηρεί σιωπή, θέμα για το οποίο θα γράψω εν καιρώ. Και επιμένω πως ορισμένοι που ζουν μέσα στη βαρβαρότητα και τον πόλεμο, εσφαλμένα πιστεύουν πως η ποίηση αφορά μόνο τον έρωτα. Ναι ασφαλώς η ποίηση αφορά και τον έρωτα. Όμως πρωτίστως η ποίηση αφορά την ίδια τη ζωή και την ύπαρξη του ανθρώπου. 

Κάποτε ευλογήθηκα να γνωρίσω από κοντά τον Μίκη Θεοδώρακη, να μοιραστώ μαζί του μια συγκλονιστική χειραψία και να πάρω την ευχή του για την πορεία της ζωής μου. Για να μην πάρουν τα μυαλά μου αέρα κρατούσα τα πόδια ριζωμένα στη γη και άφηνα την ψυχή μου να ανυψώνεται μέχρι τα ουράνια. Οι Δρόμοι Παλιοί ακούγονταν απο την μοναδική Μαρία Φαραντούρη και τα μάτια έρεαν δάκρυα. Για τη ζωή και το έργο του Μανώλη Αναγνωστάκη, όπως και άλλων σημαντικών λογοτεχνών, μελετήσαμε στο πανεπιστήμιο. Και όσο μελετούσαμε τόσο τα μάτια έρεαν δάκρυα και τόσο η ψυχή ξερίζωνε το ένα αγκάθι μετά το άλλο. 

Το ποίημα του Μανώλη Αναγνωστάκη (1925-2005) Πέντε μικρά θέματα, μέσα στο οποίο αναφέρονται και οι Δρόμοι Παλιοί είναι απο τα αγαπημένα μου. Με την προσωπική μου οπτική θα μπορούσε πιθανόν να αφορά κάθε άνθρωπο που αποφάσισε, κυριολεκτικά και μεταφορικά, να περπατήσει μέσα στη νύχτα, (αβεβαιότητα, ανασφάλεια, αποφασιστικότητα, δύναμη), χωρίς να γνωρίζει κανένα (μοναξιά, εγκατάλειψη), και ούτε κανένας τον γνώριζε (ανθρώπινη αδιαφορία και σκληρότητα), που έφτυσε το φαρμάκι των ψεύτικων υπάρξεων (απογοήτευση και τέλμα), που λησμόνησε την αγάπη που είναι μόνο αγάπη (ανθρώπινη ιδιοτέλεια και εκμετάλλευση), που έβρισκε την ασήμαντη παρουσία του σε κάθε γωνιά (ταπεινότητα και σιωπή) και που αποφάσισε να ξεριζώσει απο την ψυχή του την αγωνία και κάθε άλλο αγκάθι που τον πονούσε.. 

Παρακάτω παρατίθεται το ποίημα όπως ακριβώς αναφέρεται στην Πύλη της Ελληνικής Γλώσσας (https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?text_id=14&hi=1497&cnd_id=2): 

                                                                                                     Πέντε μικρά θέματα

I

Μες στην κλειστή μοναξιά μου. Έσφιξα τη ζεστή παιδική σου άγνοια. Στην αγνή παρουσία σου καθρέφτισα τη χαμένη ψυχή μου.

Εμείς αγαπήσαμε. Εμείς Προσευχόμαστε πάντοτε. Εμείς Μοιραστήκαμε το ψωμί και τον κόπο μας.

Κι εγώ μέσα σε σένα και σ’ όλους.

II

Ίσκιοι βουβοί αραγμένοι στη σκάλα. Μάτια θολά που κράτησαν εικόνες θαλασσινές. Κύματα με τη γλυκιάν αγωνία στην κάτασπρη ράχη.

Γυμνός κυλίστηκα μέσα στην άμμο μα δεν υποτάχτηκα. Και δεν αγάπησα μόνον εσένα που τόσο με κράτησες. Όπως αγάπησα τα ναυαγισμένα καράβια με τα τραγικά ονόματα. Τους μακρινούς φάρους, τα φώτα ενός απίθανου ορίζοντα. Τις νύχτες που γύρευα μόνος να βρω το χαμένο εαυτό μου. Τις νύχτες που μόνος γυρνούσα χωρίς κανείς να με νιώσει. Τις νύχτες που σκότωσα μέσα μου κάθε παλιά μου αυταπάτη.

III

Δρόμοι παλιοί που αγάπησα και μίσησα ατέλειωτα. Κάτω απ’ τους ίσκιους των σπιτιών να περπατώ. Νύχτες των γυρισμών αναπότρεπτες κι η πόλη νεκρή. Την ασήμαντη παρουσία μου βρίσκω σε κάθε γωνιά.

 Κάμε να σ’ ανταμώσω, κάποτε, φάσμα χαμένο του πόθου μου. Κι εγώ ξεχασμένος κι ατίθασος να περπατώ κρατώντας Ακόμα μια σπίθα τρεμόσβηστη στις υγρές μου παλάμες.

(Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα χωρίς να γνωρίζω κανένανε κι ούτε κανένας με γνώριζε).

IV

Κάτω απ’ τα ρούχα μου δε χτυπά πια η παιδική μου καρδιά. Λησμόνησα την αγάπη που ’ναι μόνο αγάπη. Μερόνυχτα να τριγυρνώ χωρίς να σε βρίσκω μπροστά μου. Ορίζοντα λευκέ της αστραπής και του όνειρου. Ένιωσα το στήθος μου να σπάζει στη φυγή σου.

Ψυχή της αγάπης μου αλήτισσα. Λεπίδι του πόθου μου αδυσώπητο. Νικήτρα μονάχη της σκέψης μου.

V

Χαρά, Χαρά, ζεστή αγαπημένη. Τραγούδι αστείρευτο σε χείλια χιμαιρικά. Στα γυμνά μου μπράτσα το είδωλό σου συντρίβω. Χαρά μακρινή, σαν τη θάλασσα ατέλειωτη. Κουρέλι ακριβό της πικρής αναζήτησης. Άσε να φτύσω το φαρμάκι της ψεύτρας σου ύπαρξης. Άσε να οραματιστώ τις νεκρές αναμνήσεις μου (Ανελέητο κύμα της νιότης μου).

Ω ψυχή την αγωνία ερωτευμένη!

Το ποίημα Πέντε μικρά θέματα, περιλαμβάνεται στη συλλογή Εποχές, την οποία ο Μανώλης Αναγνωστάκης έγραψε απο το 1941 έως το 1944, τύπωσε εκτός εμπορίου το 1945 και αφιέρωσε στους γονείς του .

© Αγγελική Γ. Πιτσόλη

Γυναίκα, Αριστούχος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστήμονας Επικοινωνίας, Ιδιωτικής Ασφάλισης και Πολιτισμού

5 Σεπτεμβρίου 2022