Μια ιδιαίτερη χριστουγεννιάτικη βραδιά πέρασα με τη σχεδόν αόμματη μητέρα μου, στην παράσταση Ωραία μου Κυρία στο θέατρο Παλλάς, για να της δώσω λίγη ελπίδα για την επόμενη ημέρα της ζωής της.

Το έργο αφηγείται την ιστορία ενός διανοούμενου καθηγητή γλωσσολογίας και μιας φτωχής πλανόδιας πωλήτριας λουλουδιών στο Λονδίνο του 1900, η οποία προσπαθεί να μάθει να μιλάει, για να εργαστεί σε ανθοπωλείο και να ξεφύγει απο τις συνθήκες ζωής του δρόμου. Ο καθηγητής στοιχηματίζει ότι θα καταφέρει να εκπαιδεύσει και να μεταμορφώσει την κοπέλα, σε μια κυρία του καλού κόσμου. Εκείνη δουλεύει σκληρά και τα καταφέρνει. Αυτός κερδίζει το στοίχημα. Ο εγωισμός του όμως, τον ωθεί να της φέρεται σκληρά και απαξιωτικά, χωρίς να αναγνωρίζει τις συναισθηματικές της ανάγκες. Εκείνη από αξιοπρέπεια τον εγκαταλείπει και τότε εκείνος συνειδητοποιεί ότι την αγαπάει και δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτήν. Το έργο τελειώνει αισιόδοξα, αφού εκείνη επιστρέφει και εκείνος ταπεινώνει τον εγωισμό του και παραδέχεται, πόσο πολύ την αγαπάει και τη χρειάζεται στη ζωή του. 

Παρακολουθώντας συγκινημένη το έργο, θυμήθηκα από που εμπνεύστηκε ο συγγραφέας Τζορτζ Μπέρναρντ Σω και έγραψε το 1912 το θεατρικό έργο Πυγμαλίων, το οποίο ήταν η έναρξη για τη τεράστια διαχρονική του επιτυχία. Για το έργο αυτό, ο Σω απέσπασε Νόμπελ λογοτεχνίας το 1925. Κατόπιν διασκεύασε το σενάριο και δημιουργήθηκε η ομώνυμη ταινία, η οποία απέσπασε το 1938 Όσκαρ καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου. Τη δεκαετία του 50', ο Πυγμαλίων έγινε μιούζικαλ με την Τζούλι Άντριους και τον Ρεξ Χάρισον και το 1964 έγινε ταινία με τίτλο Ωραία μου Κυρία με την Όντρει Χέπμπορν και τον ίδιο πρωταγωνιστή. Μέχρι σήμερα το 2024, το κοινό συνεχίζει να αισθάνεται μαγεμένο. 

Η Πύλη της Ελληνικής Γλώσσας αναφέρει ότι ο Πυγμαλίων ήταν βασιλιάς της Κύπρου, ταλαιπωρημένος και απογοητευμένος από τις γυναίκες που τον περιστοίχιζαν. Μέσα στην απελπισία του, κατασκεύασε ένα πολύ όμορφο άγαλμα γυναίκας από ελεφαντόδοντο και το ερωτεύτηκε. Παρακάλεσε τη θεά του έρωτα Αφροδίτη, να του φανερώσει μια γυναίκα, που να έχει τη μορφή του αγάλματος. Η θεά πραγματοποίησε την επιθυμία του, ζωντάνεψε το άγαλμα, και ο Πυγμαλίων τελικά παντρεύτηκε την ιδανική γυναίκα και απέκτησαν μια κόρη την Πάφο, η οποία εισήγαγε τη λατρεία της Αφροδίτης στην Κύπρο. Υπάρχει και μια άλλη κυπριακή εκδοχή, όπου ο Πυγμαλίων ερωτεύτηκε το λατρευτικό άγαλμα της Αφροδίτης, όπου ως θνητή ονομάστηκε Γαλάτεια- άσπρη σαν το γάλα- και του πρόσφερε έναν γιο τον Πάφο. 

Ο μύθος του Πυγμαλίωνα περιλαμβάνει ουσιώδεις διαχρονικές αναζητήσεις του ανθρώπου σε σχέση με τα δημιουργήματά του, την ανωτερότητα της Φύσης έναντι της Τέχνης, αλλά και ζητήματα διακρίσεων έναντι του γυναικείου φύλου, αφού ο Πυγμαλίων απαξιώνει όλες τις γυναίκες γύρω του και αποφασίζει να δημιουργήσει ο ίδιος την ιδεατή γυναίκα. 

Χαρακτηριστική και η σκηνή της παράστασης με τις Σουφραζέτες, να εισβάλλουν με πλακάτ και συνθήματα σχετικά με την ισότητα των δύο φύλων, για να ενισχύσουν, τη διεκδίκηση της πρωταγωνίστριας, να δικαιωθεί ως ανθρώπινο ον. Ο Σω, δηλώνει ξεκάθαρα το ιστορικοπολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έγραψε το έργο του, καθώς το πρώτο κίνημα του φεμινισμού οριοθετείται σχεδόν αρχές του 20ου και διεκδικεί κατοχύρωση στοιχειωδών δικαιωμάτων για τις γυναίκες, με αίτημα το δικαίωμα του ψήφου. Για την ιστορία η μεγάλη νίκη του κινήματος αποτυπώνεται στην τροποποίηση του Αμερικανικού Συντάγματος, προς το τέλος του πρώτου κινήματος. Τελικά το δημιούργημα του καθηγητή έγινε μια Ωραία Κυρία, η οποία μέσα απο σκληρή εκπαίδευση και δουλειά, γνώρισε τον εαυτό και τις δυνάμεις της, αυτοπροσδιορίστηκε, απόκτησε αυτοαξία και απαίτησε απο τον καθηγητή, να της φέρεται ανθρώπινα και όχι απαξιωτικά. Αυτός παραμένει εγωιστής και άκαμπτος. Εκείνη παρόλο που τον αγαπάει τον εγκαταλείπει, δεν ενδίδει στον έρωτα ενός όμορφου άντρα, που της εξασφαλίζει τη διαβίωσή της και περιπλανιέται για να βρει μια νέα ζωή. 

Παρόλο που ορισμένοι χλευάζουν και απαξιώνουν τα πτυχία, η δική μου αλήθεια είναι πως η εκπαίδευση και η πνευματική καλλιέργεια είναι ουσιώδεις βιωματικές συνθήκες, για την αναμόρφωση ενός ανθρώπου. Το θέμα δεν είναι στο πόσα πτυχία αποκτάει ο άνθρωπος, αλλά στο πόσες φορές αναμετρήθηκε με τις πνευματικές και σωματικές του δυνάμεις, μέχρι να καταφέρει να τα αποκτήσει. Το βιβλίο είναι ανίκητο όπως και η αλήθεια. Όποιος και εαν είσαι, στη μάχη με ένα βιβλίο είσαι νικημένος. Η προσπάθεια του ανθρώπου να καταλάβει και να αφομοιώσει τη γνώση, αποτελεί μια σκληρή ταπεινωτική διαδικασία, η οποία επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, και σμιλεύει τον άνθρωπο, όπως σμίλευε και ο Πυγμαλίων το άγαλμα του.

Τελικά η επίπονη αυτή διαδικασία της μάθησης, δημιουργεί έναν νέο αναμορφωμένο άνθρωπο, που γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό του και αρχίζει να αναζητάει συνθήκες ποιότητας και σεβασμού. Αυτή η αναζήτηση, έχει επίκεντρο την αυτογνωσία και όχι τον ναρκισσισμό, που εσφαλμένα πιστεύουν ορισμένοι, βγάζοντας επιφανειακά συμπεράσματα για τον συνάνθρωπό τους. Όσο καλύτερα σμιλεύει ο άνθρωπος τον εαυτό του, μέσα απο εκπαίδευση και σκληρή δουλειά, τόσο περισσότερο αναζητάει συνθήκες προστιθέμενης αξίας σε αυτό που δημιούργησε. 

Εξάλλου ο ίδιος ο Σω έλεγε πως οι άνθρωποι που πάνε μπροστά σ’ αυτόν τον κόσμο, είναι αυτοί που σηκώνονται, αναζητούν τις συνθήκες που θέλουν, κι αν δεν τις βρουν, τις διαμορφώνουν μόνοι τους. Το ερώτημα που προκύπτει είναι εαν ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να ξεβολέψει τις συνθήκες της ζωής του , και να υπομένει τον πόνο από τη σμίλευση, μέχρι να καταφέρει να δημιουργήσει την ιδανική ζωή για αυτόν. 

Επιστρέφοντας στο νούμερο ένα διαχρονικό θέμα των ανθρωπίνων σχέσεων, κατέληξα πως ο έρωτας και η αγάπη είναι τελικά ύψιστα ακαδημαϊκά μαθήματα ζωής, που έχουν τη δύναμη να εκπαιδεύσουν τον άνθρωπο και να μεταμορφώσουν τη ζωή του.  Αυτή ακριβώς τη μεταμόρφωση επέφερε στη ζωή του Σω και ο Πυγμαλίων, ένα πρόσωπο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, το οποίο ενέπνευσε το συγγραφέα να γράψει ένα θεατρικό έργο, που έμελε να γίνει έργο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς για το κοινό. 

Όταν υπάρχει έμπνευση όλα μπορούν να συμβούν. Γιατί όχι;


© Αγγελική Γ. Πιτσόλη 

Γυναίκα, Αριστούχος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών  

Επιστήμονας Επικοινωνίας, Ιδιωτικής Ασφάλισης και Πολιτισμού

25 Δεκεμβρίου 2024