Ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ιωάννης, ήταν ο μόνος εκ των 12 μαθητών, που παρακολούθησε τον Ιησού Χριστό μέχρι τη Σταυρωσή του και είχε την τιμή ο Κύριος να του εμπιστευθεί  τη Μητέρα Του. Υπήρξε ο ένας απο τους τέσσερις ψαράδες, που κάλεσε ο Ιησούς πρώτους στο αποστολικό αξίωμα. Μαζί με τον αδελφό του Ιάκωβο, έδειχναν θερμό ζήλο και αγάπη προς το Δάσκαλό τους, και γιαυτό ο λόγο ο Ιησούς τους ονόμασε ''Βοανεργές'', δηλαδή Υιούς της Βροντής. 

Ο κόκκος του σίτου είναι μια παραβολή του Ιησού, που συναντάται στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (κεφ 1β’, στίχοι 20-36). Όταν μερικοί Έλληνες "προσύλητοι" έφτασαν στα Ιεροσόλυμα, ζήτησαν απο τον Φίλιππο και τον Ανδρέα, να συνομιλήσουν με τον Ιησού. Εκείνος κατάλαβε ότι κοντοζυγώνει η ώρα του θανάτου Του και μίλησε για το νόημα της αυταπάρνησης, του θανάτου και της αιώνιας ζωής ''Και όπου είμαι εγώ, τώρα μεν κακοπαθών και θυσιαζόμενος, εις το μέλλον όμως δοξαζόμενος εις τους ουρανούς''. 

Πιο συγκεκριμένα στο στίχο 24 συμβόλισε το σιτάρι με το ανθρώπινο σώμα, επειδή το σιτάρι τρέφει και αναπτύσσει τον άνθρωπο. Παρομοίασε το σώμα Του με τον κόκκο του σιταριού, λέγοντας ότι εάν δεν πέσει στη γη και δεν πεθάνει, μένει μονάχο του και δεν πολλαπλασιάζεται, εάν όμως πεθάνει φέρνει πολύ καρπό. Εν πάση αλήθεια σας λέγω, εάν το μικρο σπυρί του σιταριού δεν πέσει στη γη και δεν σαπίσει μέσα στο χώμα, μένει μονάχο του και δεν πολλαπλασιάζεται. Εάν όμως δια της σποράς του στη γη πεθάνει και ταφεί, βγάζει πολύ καρπό. Έτσι κι εγώ εάν πεθάνω, καθώς ο Πατήρ μου όρισε, θα καρποφορήσω τη σωτηρία του ανθρωπίνου γένους. 

Κόλλυβα φτιάχνουμε στα καθιερωμένα μνημόσυνα, πάνω στα μνήματα, στις εκταφές, όποτε το επιθυμούμε και στα καθιερωμένα Ψυχοσάββατα, όπως αυτό που ξημερώνει το Ψυχοσάββατο πριν την Κυριακή της Απόκρεω, επειδή η Κυριακή αυτή είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, δηλαδή στην ημέρα εκείνη, που θα σταθούμε όλοι μπροστά από το θρόνο Του και θα κριθούμε για τις πράξεις μας. 

Τα κόλλυβα ''διαβάζονται'' απο την παραμονή του Ψυχοσάββατου, ώστε οι ψυχές να ''φάνε'' και να επιστρέψουν χορτασμένες στον ουρανό, από το συγχώριο που θα τους δίνει ο κόσμος, στο μοίρασμα. Οι ψυχές που συγκεντρώνονται ρωτούν η μια την άλλη ''εσύ έχεις κόλλυβο να φας;'' και όποια ψυχή δεν έχει, γιατί την ξέχασαν οι συγγενείς, ή δεν έχουν κανέναν στον κόσμο να τους μνημονεύσει, οι άλλες ψυχές της δίνουν από το δικό τους για να μην επιστρέψει πεινασμένη.

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή των κολλύβων, πρέπει να είναι 9 όπως τα 9 τάγματα των Αγγέλων και το κάθε υλικό έχει το δικό του συμβολισμό. Παραθέτω μια συνταγή από τη γιαγιά μου τη Μαρία, όπως πέρασε απο γενιά σε γενιά, και τι συμβολίζει κάθε υλικό που βάζουμε. 

Υλικά: 250 γρ Σιτάρι, όπως τα νεκρά σώματα
Κατά προτίμηση Ζάχαρη, όπως ο γλυκός Παράδεισος
300 γρ. μαύρες και ξανθές Σταφίδες, όπως η Άμπελος
1/4 απο το ματσάκι Μαϊντανός ψιλοκομμένος, όπως η ανάπαυση σε τόπω χλοερώ
150 γρ.Σουσάμι, όπως το χώμα που σκεπάζει το σώμα
Σπόρια απο ένα μεγάλο Ρόδι, όπως τα ελέη και η λαμπρότητα του Παραδείσου
Λίγη Κανέλλα, όπως η ευωδία, τα μύρα στον τάφο
300 γρ. Αμύγδαλα και Καρύδια ψιλοκομμένα όπως η ζωή που διαιωνίζεται με τους απογόνους
Ασημένια και λευκά Κουφέτα κατά προτίμηση, όπως τα οστά που μένουν αναλλοίωτα σε αντίθεση με το σώμα που φθείρεται. 

Εκτέλεση: Αφήνεις το σιτάρι μια ημέρα στο νερό να μουλιάσει. Την άλλη ημέρα το βράζεις μέχρι να σκάσει ο φλοιός. Το αφήνεις όλη νύχτα στο σουρωτήρι να σουρώσει. Την άλλη ημέρα το στρώνεις σε στεγνή πετσέτα για να στεγνώσει τελείως. Καβουρντίζεις το αλεύρι μέχρι να ξανθίσει και το αφήνεις σε ένα πιάτο να κρυώσει. Καβουρντίζεις το σουσάμι μέχρι να κάνει χρώμα και να μυρίσει και το αφήνεις να κρυώσει. Ψιλοκόβεις τα αμύγδαλα και τα καρύδια. Ανακατεύεις όλα μαζί τα υλικά σε ένα ταψάκι. Σε ένα στρογγυλό μπώλ βάζεις μια αρκετή ποσότητα κολλύβων, απο πάνω το καλύπτεις με ζάχαρη και απο πάνω σχηματίζεις ένα σταυρό με τα κουφέτα. Γράφεις τα ονόματα των κεκοιμημένων που θέλεις να μνημονεύεις σε ένα χαρτί, και τα πας στην εκκλησία. Κατόπιν τα μοιράζεις για να γίνει η συγχώρεση. Τα κόλλυβα πρέπει να έχουν φρέσκια υφή, ζωηρή όψη, και όχι λασπωμένη. Εαν φτιάξεις κόλλυβα, και αποθηκεύσεις ορισμένα στο ψυγείο, είναι προτιμότερο να μην βάλεις ζάχαρη, και να την προσθέτεις κάθε φορά που θέλεις να φας. 

Σε μια εποχή απαξίωσης των ορθόδοξων παραδόσεων, επιμένω ρομαντικά να εύχομαι καλή μνημόνευση των ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή μας και οι ψυχές τους χρειάζονται φροντίδα. Κάποτε αυτοί οι άνθρωποι μας φρόντισαν και μας έδωσαν τα εφόδια, για να προχωρήσουμε ως ενήλικοι στη ζωή. Σήμερα είναι η σειρά μας, να αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη για την παραδοσιακή οικογένεια που μας μεγάλωσε και να τη μνημονεύουμε με λίγο κόκκο σίτου. 

Το μνημόσυνο είναι πράξη συγχώρεσης και ευγνωμοσύνης. Αιωνία τους η μνήμη τρις.  

© Αγγελική Γ. Πιτσόλη 

Γυναίκα, Αριστούχος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών  

Επιστήμονας Επικοινωνίας, Ιδιωτικής Ασφάλισης και Πολιτισμού