Προσπαθώντας να ερμηνεύσω τον πόνο και τη ζωή.

Σύμφωνα με την Πύλη της Ελληνικής Γλώσσας www.greek-language.gr ο πόνος είναι ένα έντονο δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται σε σημείο, περιοχή ή όργανο του σώματος από αρρώστια, χτύπημα, τραυματισμό ή από άλλες βλάβες και αιτίες. Μπορεί να είναι σωματικός, ψυχικός ή και τα δύο.

Όλοι οι άνθρωποι δεν αντιμετωπίζουν τον πόνο με τον ίδιο τρόπο. Το πιο συνηθισμένο αντίδοτο για τον πόνο είναι το ιατρικό φάρμακο. Παρόλα αυτά υπάρχουν και άλλα ''φαρμακάκια'' που απαλύνουν τους πόνους όπως η θρησκευτική πίστη, η αγάπη, το γονεϊκό ενδιαφέρον, η ελπίδα, ο έρωτας, τα ταξίδια, η φιλία, η εργασία, η δημιουργία, η αγκαλιά, το χιούμορ, η μουσική, το διάβασμα.. ''Μες στη ζωή περπάτησα κι είχα τον ήλιο προίκα. Μόνο που φως δεν κράτησα παρηγοριά δεν βρήκα'', έγραψε ο μέγιστος Νίκος Γκάτσος και εγώ διάβαζα εγκλωβισμένη στο δωμάτιο 664 του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών ''Ο Ευαγγελισμός'', για να περνάει ο χρόνος και να απαλύνονται οι σωματικοί και ψυχικοί πόνοι.

Η ερμηνεία του πόνου δεν είναι εύκολη υπόθεση, ιδιαίτερα όταν κοιτάς κατάματα άλλους πόνους άλλων ανθρώπων, πόνους μεγαλύτερους από τους δικούς σου, πόνους που οδηγούν σε Μόνιμη Ολική Αναπηρία (ΜΟΑ κατα την ασφαλιστική ορολογία), πόνους που οδηγούν σε μοναχικούς θανάτους, πόνους χωρίς τοπική αναισθησία, πόνους σκληρούς και ανίκητους.. Και ποια είσαι εσύ που πονάς; Δεν πονάς, διάβαζε. Και ποια είσαι εσύ που πονάς όταν το απέναντι κρεβάτι φιλοξενεί μια γυναίκα 40 ετών με λέμφωμα στο τελευταίο στάδιο; Δεν πονάς, διάβαζε. Και ποια είσαι εσύ όταν απέναντί σου πεθαίνει ολομόναχη μια άλλη γυναίκα 50-60 ετών; Σιωπή. Δεν πονάς, διάβαζε, άκου μουσική και κοίτα τη θέα.. 

Ο πόνος και τα φάρμακα έχουν την ιδιότητα να προκαλούν παραισθήσεις. Η παραίσθηση είναι μια αισθητηριακή αντίληψη του εγκεφάλου που ερμηνεύει εσφαλμένα τα εξωτερικά ερεθίσματα όπως το φως, ο ήχος, η θερμοκρασία, η οσμή, η γεύση, ο πόνος, η πίεση με αποτέλεσμα κάποιος να αντιλαμβάνεται με τις αισθήσεις του διαφορετικά από ότι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Η παραίσθηση μπορεί να είναι οπτική, ακουστική, γευστική, οσφρητική και ο συνδυασμός αυτών. Οι αιτίες των παραισθήσεων είναι αρκετές όπως οι ψυχικές ασθένειες, ο φόβος, η κόπωση, ο πόνος και τα φάρμακα. 

Παρατηρώντας το περιβάλλον αναρωτήθηκα ποιος ήταν ο κύριος με τα μπλε μαλλιά και τα μαύρα γυαλιά ηλίου, που στεκόταν ακούνητος και αγέλαστος τις δύο πρώτες νύχτες της νοσηλείας μου, έξω από την πόρτα του δωματίου. Και αφού απαγορευόταν η είσοδος γιατί οι νοσηλεύτριες δεν τον απομάκρυναν; Μήπως ερχόταν για την κυρία που ξεψυχούσε και μιλούσε με τη μητέρα της, που ήρθε να την παραλάβει για τον άλλο κόσμο; Μήπως ήταν απλά ο πυροσβεστήρας του ορόφου, που τις νύχτες μεταμορφώνονταν σε έναν περίεργο και επιθετικό άνθρωπο, επειδή η ασθενής λάμβανε ισχυρή φαρμακευτική αγωγή; Δεν πονάς. Ο πυροσβεστήρας είναι. Διάβαζε.

Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις παραισθήσεων που προκύπτουν χωρίς κάποιος να πονάει και να λαμβάνει αγωγή. Είναι αυτή η συνθήκη της καθημερινότητας που ο άνθρωπος ερμηνεύει και εκτιμάει εσφαλμένα καταστάσεις, συμπεριφορές και ανθρώπους. Συμβαίνει συχνά κάποιος να χαρακτηρίζει αρνητικά κάποιον άλλο χωρίς να τον γνωρίζει καλά, να βγάζει πρόχειρα επιφανειακά συμπεράσματα για το χαρακτήρα του, ενώ στην πραγματικότητα να συμβαίνουν ακριβώς αντίθετα πράγματα.

Η παραίσθηση επιβάλλεται στις αισθήσεις. Επειδή η παραίσθηση αποτελεί μια εσφαλμένη αισθητηριακή αντίληψη, ο άνθρωπος με τις αισθήσεις του αντιλαμβάνεται διαφορετικά από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Προχωρώντας στον πυρήνα αναρωτήθηκα εαν η παραίσθηση επιβάλλεται μόνο στις πέντε αισθήσεις ή και στην έκτη αίσθηση. Μήπως η διαίσθηση, που έχει κάθε άνθρωπος για καταστάσεις απειλητικές ή επικίνδυνες, μένει ανεπηρέαστη από τον πόνο; Μπορεί ο άνθρωπος να επιβιώσει χωρίς διαίσθηση; Ή μήπως μέσω της διαίσθησης προφυλάσσεται, εμπνέεται και δημιουργεί. Εξάλλου η δημιουργία είναι ένα απο τα αντίδοτα φάρμακα του πόνου. 

Ο πόνος πάντως επηρεάζει τις πέντε αισθήσεις, που άλλοτε υπο-λειτουργούν και άλλοτε υπέρ-λειτουργούν. Η όσφρηση και η γεύση μπορεί να μην γίνονται αντιληπτές ή να είναι ιδιαίτερα αυξημένες μέχρι του σημείου στομαχικών διαταραχών. Η όραση δύναται να θολώνει ή να γίνεται διπλή μέχρι σημείου ανησυχίας. Η αφή να έχει μούδιασμα ή εξάντληση μέχρι να αδυνατεί να κρατήσει ακόμα και ένα πλαστικό πιρούνι. Η ακοή να είναι υπερευαίσθητη και ανυπόφορη ή και να απομονώνει τελείως τον άνθρωπο απο ήχους, για να ακούει μόνο όσο αντέχει το μυαλό και η ψυχή του. Προχωρώντας τις σκέψεις μου, ένιωσα βαθιά τη χρησιμότητα των πέντε αισθήσεων για τον ανθρώπινο οργανισμό. Και τίποτα δεν είναι δεδομένο στη ζωή..

Στην ερώτηση εάν πόνεσα πολύ απάντησα ναι πόνεσα αλλά γνωρίζω καλά πως ο σωματικός πόνος γιατρεύεται γρηγορότερα από τον ψυχικό. Αυτός που πονάει μαθαίνει να ζει, να σπουδάζει να εργάζεται και να χαμογελάει χωρίς κανείς να αντιλαμβάνεται τους πόνους που κουβαλάει ή κουβάλησε στη ζωή του. Η θεραπεία του ψυχικού πόνου είναι μια σύνθετη υπόθεση και πολλές φορές διαρκής.

Διαβάζοντας Νίκο Γκάτσο στάθηκα για παρηγοριά στο μελοποιημένο από τον παμμέγιστο Μίκη Θεοδωράκη ''Στου κόσμου την ανηφοριά''.  Και ποια είσαι εσύ που πονάς; Δεν πονάς. Πάρε δροσιά, πότισε το στήθος και πάψε να ρωτάς. ''Άσε και κάτι να πέσει κάτω'' που λέει και η χαρά τη ζωής μου. Πόνεσες;  ''Αυτό έγινε εχθές και δεν το θυμάμαι''. Βγες και περπάτα με τον ήλιο προίκα και με τον πόνο που σου χάρισε απλόχερα η ζωή.. 

 Μες στη ζωή περπάτησα κι είχα τον ήλιο προίκα. 

Μόνο που φως δεν κράτησα παρηγοριά δεν βρήκα. 

Στου κόσμου την ανηφοριά μου στήσανε καρτέρι 

κι ήταν ο φίλος πυρκαγιά ο αδερφός μαχαίρι. 

Πήρα δροσιά και πότισα τα μαραμένα στήθη 

μόνο η καρδιά που ρώτησα ποτέ δε μ' αποκρίθη.


Ο σωματικός και ψυχικός πόνος είναι ένα ακόμα υποχρεωτικό μάθημα στο πανεπιστήμιο της ζωής του κάθε ανθρώπου. Το πως και το εαν ο άνθρωπος θα περάσει το μάθημα και τι θα αποκομίσει απο το δάσκαλό του, έγκειται στο χαρακτήρα του και στο τι σκοπό έχει για την πορεία της ζωής του. Το θέμα του σκοπού το έθιγε και ο συγχωρεμένος ο πατέρας μου. Μόλις έβλεπε κανένα διπρόσωπο αρπακτικό ρωτούσε ευθέως ''τι σκοπό έχεις''; και του τάραζε τον ψυχικό του κόσμο.  Κάποιοι βρίζουν το Θεό, την τύχη τους, τον πατέρα και τη μάνα τους, τον/ην σύντροφό, την εκάστοτε κυβέρνηση, το γείτονα, την εκδιδόμενη ζωή που τους τα φέρνει πάντα ανάποδα. Υπάρχουν και κάποιοι που ό,τι και εάν συμβαίνει στη ζωή τους, βλέπουν θαύματα, αισθάνονται ευγνωμοσύνη και ευχαριστούν τους ανθρώπους και το Θεό για κάθε πόνο που έχουν αισθανθεί. 

Με λίγη έμπνευση από τους στίχους του Γκάτσου, ο άνθρωπος βρίσκει τη δύναμη να βγει στο σκοτάδι και να περπατήσει και ας μην θέλουν οι Θεοί, και ας πέφτει βροχή..γιατί έχει ήλιο τη ζωή και μεγάλη προίκα. Καλή χρονιά με υγεία. 

© Αγγελική Γ. Πιτσόλη

Γυναίκα, Αριστούχος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστήμονας Επικοινωνίας, Ιδιωτικής Ασφάλισης και Πολιτισμού

7 Ιανουαρίου 2023