Απάτη είναι η σκόπιμη εξαπάτηση για την εξασφάλιση αθέμιτου ή παράνομου κέρδους ή στέρηση κάποιου νόμιμου δικαιώματος απο το θύμα. 

Ταξιδεύοντας μαζί με τη χαρά που λάμπει στη ζωή μου προς Αράχωβα και ακούγοντας απο Beetles μέχρι Βασίλη Καρρά στάθηκα στο στίχο ''..αγόραζες τοις μετρητοίς και τα πουλάς μισοτιμής..''. Και τότε ήρθαν στο μυαλό μου οι άνθρωποι εκείνοι, που ο χαρακτήρας τους παραπέμπει σε απατεώνα. Διότι εαν κοιτάξεις γύρω σου όλο και κάποιο απατεωνάκο θα διακρίνεις.

Όσον αφορά το κέρδος, το εύρος του πεδίου εξαπάτησης είναι τεράστιο. Πρακτικές εξαπάτησης συναντώνται από απλές καθημερινές συναλλαγές μέχρι τις πιο σημαντικές εμπορικές συμφωνίες. Το μέγεθος του κέρδους συνήθως καθορίζει και το μέγεθος του απατεώνα, το οποίο συνήθως εξαρτάται απο την ηλικία και δεν εξαρτάται απο το φύλο. Για παράδειγμα ένα μικρό παιδάκι μπορεί να γίνει απατεωνάκος για ένα παγωτό αλλά δεν έχει τις γνώσεις να γίνει απατεωνάκος σε μια εμπορική συμφωνία. 

Προχωρώντας τις σκέψεις μου τελικά το μέγεθος της εξαπάτησης και του κέρδους, κλιμακώνεται αυξητικά ανάλογα την ηλικία καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνοντας αποκτάει γνώσεις και δεξιότητες και συμμετέχει σε εμπορικές συμφωνίες, που περιλαμβάνουν οικονομικά οφέλη. (το θέμα χρειάζεται συστηματική έρευνα και στατιστικό έλεγχο)

Διαβάζοντας για απάτες ανακάλυψα αρκετές ομοιότητες, που έχουν οι απατεώνες..

Ο Ιταλός Chrales Ponzi έδρασε τη δεκαετία του 1920, και έγινε διάσημος για τις οικονομικές απάτες που διέπραξε. Έκτοτε στη σύγχρονη ιστορία, οι μεγάλες οικονομικές απάτες ονομάστηκαν Ponzi. Ο Ιταλός απατεώνας ισχυριζόταν ότι μέσα σε 90 ημέρες θα διπλασίαζε τα χρήματα των πελατών του. Βεβαίως και τα διπλασίαζε!.. αλλά οι αποδόσεις που εισέπρατταν οι επενδυτές, δεν προέκυπταν απο επενδύσεις αλλά απο τα νεοεισερχόμενα κεφάλαια των νέων εξαπατημένων επενδυτών! Από τα κεφάλαια προς επένδυση που κατέθεταν οι νέοι επενδυτές, πληρώνονταν οι δήθεν αποδόσεις των παλαιοτέρων επενδυτών, που περίμεναν τα αποτελέσματα σε 90 ημέρες! 

Το παράδειγμα Ponzi ακολουθήθηκε απο πολλούς απατεώνες παγκοσμίως. Στην Ελλάδα ακολουθήθηκε απο διάφορες επαγγελματικές ομάδες και απο μεγαλοασφαλιστές με βραβεία και περγαμηνές, που ασχολήθηκαν με ασφαλίσεις υγείας και αμοιβαία κεφάλαια, που κάποτε ήτο και στη μόδα! Οι πελάτες κατέθεταν μετρητά σε λογαριασμό ασφαλιστικής εταιρείας, για να εξοφλήσουν την ασφάλιση υγείας που είχαν συνάψει, αλλά τα χρήματα επενδύονταν σε unit-linked ή αμοιβαία κεφάλαια για κέρδος την πρωτοετή προμήθεια, το μπόνους παραγωγής και τα ταξίδια πολυτελείας!  Οι πελάτες ήταν ήσυχοι γιατί είχαν στα χέρια τους επίσημο αποδεικτικό εξόφλησης, και ένα ειδοποιητήριο οφειλής με υπογραφή μεγαλοασφαλιστή ότι εξόφλησαν τη δόση. Ο τραπεζικός λογαριασμός ήταν επίσημος και νόμιμος αλλά αφορούσε αμοιβαία ή unit-linked και όχι ασφάλειες υγείας! Απο την άλλη μεριά η εταιρεία έβλεπε μια κατάθεση για νέο επενδυτικό ασφαλιστήριο ή αμοιβαίο κεφάλαιο, μαζί με μια νέα αίτηση με υπογραφή πελάτη (που είχε υπογράψει παράνομα ο μεγαλοασφαλιστής) και εξέδιδε τίτλο επένδυσης ή συμβόλαιο και πολλές φορές εξοφλημένο απο αίτηση! Άλλη απατεωνιά ήταν πως με τα χρήματα που κατέθεταν οι πελάτες για να συνάψουν και να προπληρώσουν ένα ασφαλιστήριο, εξοφλούνταν μαζικά, τα συμβόλαια που είχαν χαρακτηριστεί προς ακύρωση. Με την τακτική αυτή, τα συμβόλαια έμεναν σε ισχύ, και παρέμεναν απλήρωτα τα νεότερα, που είχαν περιθώριο εξόφλησης ή για τα οποία γίνονταν μια αίτηση τροποποίησης! Δύο μήνες η εξόφληση συμβολαίου, και άλλους δυο μήνες η τροποποίηση, 4 μήνες και μέχρι την τελική ακύρωση 5 μήνες και η διεύθυνση αποστολής ειδοποίησης ακύρωσης, χιλιόμετρα μακριά απο την πραγματική διεύθυνση κατοικίας. Με αυτόν τον τρόπο το χρήμα κυκλοφορούσε άφθονο και πονταρίζονταν σε πρωτοετείς προμήθειες, εφάπαξ καταθέσεις, ύφος χιλίων καρδηναλίων και αλογάκια στο Δέλτα του Φαλήρου. Και άλλο ποικίλο πρόγραμμα τακτικών εξαπάτησης εταιρειών και πελατών, στο βωμό του χρήματος...!

Ο Αμερικανός Φρανκ Αμπιγκνείλ αγόραζε τοις μετρητοίς και πούλαγε μισοτιμής, όπως έλεγε και ο φίλος μου ο Βασιλάρας.. Ένας απο τους μεγαλύτερους απατεώνες όλων των εποχών, στη Νέα Υόρκη, που ξεκίνησε την επιτυχημένη καριέρα του εξαπατώντας τον ίδιο του τον πατέρα. Μια ημέρα ζήτησε την πιστωτική κάρτα του πατέρα του για να βάλει βενζίνη, και με την κάρτα αυτή, αγόραζε προϊόντα τοις μετρητοίς, τα οποία μεταπουλούσε στον υπάλληλο του βενζινάδικου μισοτιμής, και αφήνοντας τον λογαριασμό της κάρτας απλήρωτο μέχρι που τον ανακάλυψε ο πατέρας του. Κατόπιν εξελίχθηκε σε δεινό απατεώνα. Η ζωή και η δράση του Φρανκ Αμπιγκνείλ, έγινε ταινία με τον τίτλο Catch me if you can και προβλήθηκε το 2002 με πρωταγωνιστή το Λεονάρντο Ντικάπριο και τον φιλέλληνα Τομ Χανκς.  

Το παράδειγμα Αμπιγκνείλ ακολουθήθηκε απο πολλούς απατεώνες παγκοσμίως και στην Ελλάδα, απο διάφορους απατεώνες και ασφαλιστές με βραβεία και φωτεινές επιγραφές, που βρήκαν εύκολο χρήμα σε πιστωτικές κάρτες και έκαναν ακριβώς ότι και ο Αμερικανός απατεώνας. Κάποιοι με παράλληλη δραστηριότητα, αγόραζαν τηλεοράσεις, κινητά τηλέφωνα και προϊόντα τεχνολογίας τοις μετρητοίς με πιστωτικές κάρτες και τα μεταπουλούσαν σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες μισοτιμής, κερδίζοντας διπλά, επειδή και τις πιστωτικές κάρτες άφηναν απλήρωτες και δεν είχαν έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας και υποχρεώσεις εφορίας.  Άλλη απατεωνιά ήταν πως τραβούσαν μετρητά χρήματα απο μια πιστωτική κάρτα, εξοφλούσαν την οφειλή μιας άλλης πιστωτικής κάρτας που είχε λήξει το περιθώριο πληρωμής, και τα χρέη μεγάλωναν! Το ίδιο γινόταν και με τα ασφάλιστρα, που δεν αποδίδονταν στην ώρα τους, αλλά γινόντουσαν λαμαρίνες 4 επί 4 και κρυφοί λογαριασμοί, μέχρι που η νομοθεσία έσφιξε τα λουριά και τα περιθώρια και τότε ησύχασαν οι ευσυνείδητοι και αρρώστησαν οι ασυνείδητοι, που είχαν Θεό το χρήμα. Αλλά μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και τον τσακώσανε..

Το άρθρο συνεχίζεται για τις πάσης φύσεως απάτες, που διαπράττονται μέσα στις ανθρώπινες σχέσεις και για τα χαρακτηριστικά των απατεώνων. 

Αφιερωμένο στη μνήμη του πατέρα μου, που εαν ζούσε σαν σήμερα, του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, θα σβήναμε μαζί 83 κεράκια..  

© Αγγελική Γ.Πιτσόλη

Γυναίκα, Αριστούχος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστήμονας Επικοινωνίας, Ιδιωτικής Ασφάλισης και Πολιτισμού

24 Αυγούστου 2023